Mosab Hassan Yousef gần đây xuất hiện trên hàng loạt kênh truyền hình Mỹ và phương Tây lên án tổ chức vũ trang Hamas đã "mở cánh cổng địa ngục" trên Dải Gaza.
Ông cáo buộc Hamas biết rõ xung đột sẽ leo thang không thể đảo ngược khi họ tấn công Israel vào ngày 7/10,àngtửHamastừngnămlàmđiệpviêtha bet 88 nhưng vẫn chọn đi theo con đường bạo lực và chấp nhận hy sinh tính mạng dân thường Palestine.
Người đàn ông 45 tuổi này là con trai của Hassan Yousef, người năm 1992 tham gia sáng lập phong trào vũ trang Hamas, tách biệt với Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO). Hassan Yousef đã từ mặt Mosab từ hơn 10 năm trước, sau khi người con trai công bố hai thông tin khiến thủ lĩnh Hamas bẽ mặt: Mosab đã cải đạo sang Thiên chúa giáo và là điệp viên của Israel trong một thập kỷ.
Trong hồi ký "Con trai của Hamas" được công bố năm 2010 và bộ phim tài liệu 4 năm sau đó, Mosab kể rằng ông từ những ngày đầu đã không đồng tình với lập trường chính trị cực đoan và chủ trương đấu tranh bằng vũ lực của Hamas. Với tâm lý bất bình và vị trí thân cận với các thành viên đầu não Hamas, Mosab trở thành mục tiêu chiêu mộ hàng đầu của tình báo Israel.
Mosab Hassan Yousef trong quân phục Israel, xuất hiện trong bộ phim tài liệu Hoàng tử Xanhvào năm 2014 về cuộc đời điệp viên của mình. Ảnh: The Green Prince
Chiến dịch chiêu mộ Mosab Hassan Yousef được Cơ quan An ninh Israel (Shin Bet) bắt đầu từ giữa thập niên 1990. Shin Bet là một trong ba trụ cột tình báo của Israel, bên cạnh Viện Tình báo và Hoạt động Đặc biệt (Mossad) cùng Tổng cục Tình báo Quân đội (Aman). Cơ hội đến với Shin Bet khi Mossab bị giới chức Israel bắt vào năm 1996 với cáo buộc mua và vận chuyển vũ khí trái phép vào Dải Gaza.
Trong giai đoạn này, PLO và Israel đã ký kết hiệp định hòa bình Oslo hướng đến giải pháp hai nhà nước, nhưng quá trình thực thi rơi vào bế tắc sau khi Thủ tướng Israel Yitzhak Rabin bị ám sát năm 1995. Các lực lượng cực đoan ở cả hai phía, gồm phe cánh hữu chủ trương phục quốc Do Thái ở Israel và phong trào Hamas mới nổi ở Palestine, càng làm xói mòn niềm tin về triển vọng hòa bình.
Hamas khi đó trỗi dậy ở Gaza với chính sách cứng rắn, thiên về sử dụng vũ lực. Mosab cho biết trong hai năm ngồi tù ở Israel, ông từng chứng kiến các thành viên Hamas trong nhà giam "giết và tra tấn hàng trăm người để bịt miệng", ngay cả với người cùng phe.
"Đó là lúc tôi bắt đầu tự hỏi điều gì sẽ xảy đến với người dân Palestine nếu Hamas trở thành phe nắm quyền. Nhiều năm sau đó, khi họ trở thành bên kiểm soát Dải Gaza, tôi đã không quá bất ngờ khi được biết về những hành động thiên về bạo lực của họ", Mosab nói trong cuộc phỏng vấn với nhà báo Anh Piers Morgan hồi cuối tháng 10.
Shin Bet nhận thấy nỗi bất bình này của Mosab và thuyết phục ông chấp nhận làm điệp viên. Sau khi hai bên đạt thỏa thuận, Mosab được trả tự do vào năm 1997 để trở về Dải Gaza, bắt đầu những tháng ngày làm làm điệp trong lòng Hamas với mật danh "Hoàng tử Xanh".
Gonen ben Yitzhak, cựu binh hải quân Israel, là đầu mối liên lạc và chỉ đạo hoạt động của "Hoàng tử Xanh". Ông gia nhập Shin Bet vào năm 1996 sau khi xuất ngũ, với vị trí chuyên viên tình báo khu vực Arab và làm việc ở thành phố Ramallah tại khu vực Bờ Tây.
"Rất nhiều người nợ ông ấy mạng sống mà họ không biết gì về ông. Nhiều người được trao Huân chương An ninh Israel thậm chí còn không lập được nhiều công trạng như ông ấy", Mosab từng viết về người quản lý của mình trong hồi ký năm 2010, khi đó nhắc về Yitzhak bằng mật danh Đại úy Loai.
Hassan Yousef, người đồng sáng lập Hamas, tại nhà riêng ở Ramallah vào đầu năm 2023. Ảnh: Globe and Mail
Trong 10 năm âm thầm làm nội gián, Mosab Hassan Yousef đã hỗ trợ tình báo Israel ngăn chặn hàng loạt kế hoạch tấn công và tiết lộ tin mật ở cấp cao nhất của Hamas.
Ông cung cấp cho mật vụ Israel vị trí nhiều lãnh đạo cánh vũ trang Hamas đứng sau các vụ đánh bom tự sát vào cuối thập niên 1990 và đầu 2000. Nổi bật trong danh sách này có thủ lĩnh quân sự của Hamas ở Bờ Tây Ibrahim Hamid, người sáng lập nhóm vũ trang Tanzim Marwan Barghouti và chuyên gia chế bom của Hamas Abdullah Barghouti.
"Mosab chưa bao giờ làm việc vì tiền, mà thực hiện vì những gì mình tin là đúng. Cậu ấy muốn cứu người và những thông tin tình báo của Mosab vô cùng giá trị, cả về ý tưởng lẫn mức am hiểu tình hình. Mỗi ý kiến của cậu ấy có giá trị bằng 1.000 giờ nghiên cứu từ những chuyên gia hàng đầu", Yitzhak cho hay.
Trong một chiến dịch của Shin Bet, họ nhận được tin báo một phần tử cực đoan lên kế hoạch đánh bom tự sát và sẽ nhận trang bị tại quảng trường Manara thuộc thành phố Ramallah. Tuy nhiên, tình báo Israel không nắm được bất kỳ thông tin nào khác về nghi phạm, chỉ biết người này ngoài 20 tuổi và sẽ mặc áo đỏ.
"Chúng tôi cử Hoàng tử Xanh đến quảng trường. Chỉ bằng phán đoán tinh nhạy của mình, anh ta đã xác định được mục tiêu sau vài phút. Anh ấy nhìn thấy người đón nghi phạm, bám đuôi rồi báo tin cho chúng tôi bắt kẻ định đánh bom tự sát lẫn người cung cấp bom. Một vụ đánh bom đẫm máu đã được chặn đứng trong âm thầm, không kèn không trống", Yitzhak cho biết.
Michael Bar-Zohar, cựu nghị sĩ Israel có 40 năm kinh nghiệm về nghiên cứu và làm việc trong lĩnh vực tình báo, gọi Mosab là "điệp viên vĩ đại nhất" trong lịch sử nước này.
Lần gần nhất tình báo Israel chiêu mộ được nội gián giá trị tương tự Mosab là Ashraf Marwan, con rể cựu tổng thống Ai Cập Abdel Nasser. Chính Marwan là người đã báo trước cho Israel rằng Ai Cập lên kế hoạch đánh phủ đầu vào năm 1973, mở ra cuộc chiến Yom Kippur kéo dài 6 ngày. Marwan qua đời vào năm 2007, không lâu sau khi một nhà báo phát hiện thân phận hai mang của ông.
Bar-Zohar gọi Mosab là "món quà Thượng đế ban tặng" cho Israel. Vào thời điểm Shin Bet tiếp cận con trai ông Hassan Yousef, cộng đồng tình báo Israel gần như không thể xuyên thủng được mạng lưới phản gián của Hamas.
Trong cao điểm phong trào chống Israel vào năm 2001, với hàng loạt vụ đánh bom ở Tel Aviv và Jerusalem, Hamas ngày càng siết chặt thông tin nội bộ và bảo vệ các thành viên nòng cốt. Mosab khi đó trở thành "người gác cổng" cho bố mình. Ông được giao nhiệm vụ sắp xếp các cuộc gặp và kiểm tra lý lịch khách mời. Hassan Yousef không ngờ rằng người con trai cả lại là kẻ phản bội đáng gờm nhất, khi chính Mosab gài máy nghe lén cho Shin Bet trong các cuộc họp.
Các thành viên Lữ đoàn Ezzedine al-Qassam, cánh vũ trang của Hamas, diễu hành tại Khan Younis thuộc Dải Gaza vào năm 2019. Ảnh: AFP
Shin Bet cũng tìm mọi cách để bảo vệ thân phận cho Mosab và dập tắt mọi nghi ngờ trong nội bộ Hamas về "Hoàng tử Xanh". Đặc nhiệm Israel nhiều lần đột kích vào nhà của Mosab, phóng tên lửa nhắm vào phòng khách nhà ông và tung tin đồn rằng Mosab bị truy nã gắt gao.
Một trong những yêu cầu của Mosab là Israel phải giúp ông bảo toàn mạng sống cho bố mình. Trong 10 năm bắt tay cùng tình báo Israel, Mosab đã một lần ngăn âm mưu ám sát bố mình ở Bờ Tây và nhiều lần báo tin cho bố đào thoát vào phút chót khi đặc nhiệm Israel mở chiến dịch truy quét Hamas.
Hợp tác giữa Mosab và Shin Bet kết thúc vào năm 2007, khi Gonen ben Yitzhak bị sa thải. "Hoàng tử Xanh" mất đi cộng sự lâu năm, người được ông mô tả trong hồi ký là "mang nợ cả mạng sống".
Sự tin tưởng giữa các bên biến mất khi Mosab thuyết phục bố mình công khai ủng hộ giải pháp hòa bình, hợp tác hơn với PLO để đàm phán về lộ trình hai nhà nước cùng tồn tại. Shin Bet vào thời điểm đó lại muốn ông Hassan Yousef tiếp tục trung thành với đường lối cực đoan của Hamas, từ đó duy trì vị thế lãnh đạo cấp cao và tăng cơ hội nắm bắt mọi kế hoạch tấn công Israel của nhóm vũ trang này.
Mosab năm 2008 thông báo với Shin Bet rằng ông muốn tạm nghỉ một thời gian, nhưng sau đó không bao giờ quay lại làm điệp viên nữa. Ông chuyển sang Mỹ sống, ban đầu bằng nghề huấn luyện viên yoga, sau đó trở thành diễn giả, nhà phân tích về Hamas và các phong trào vũ trang tại Palestine.
Lần gần nhất Mosab trở về Israel là vào năm 2012, khi ông được chào đón ở sân bay Tel Aviv như người hùng, còn người Palestine gọi ông là kẻ phản bội đáng khinh nhất của dân tộc.
Trong gần 10 năm qua, khi xung đột Hamas - Israel hạ nhiệt thành những cuộc đụng độ quy mô nhỏ và các vụ tập kích lẻ tẻ, Mosab im hơi lặng tiếng trên truyền thông. Một bài viết vào năm 2022 trên tạp chí Israel Hayomtiết lộ ông rời Mỹ vào khoảng năm 2018, chuyển đến sinh sống "tại một hòn đảo ở Đông Nam Á", song không tiết lộ cụ thể quốc gia nào.
"Shin Bet giờ đây có nguồn lực khổng lồ, nhưng vẫn không thể thu thập đủ thông tin mà chúng tôi mong muốn bên trong Dải Gaza", Bar-Zohar nhận định về thách thức với tình báo Israel hiện nay. "Chúng tôi không còn biết chính xác các thủ lĩnh Hamas đang ở đâu, được bảo vệ như thế nào. Chúng tôi chỉ biết họ ẩn náu trong đường hầm gần bệnh viện Shifa ở Gaza, nhưng không biết làm thế nào để tiếp cận".
Thanh Danh(Theo Haaretz, Daily Beast, AFP, Israel Hayom)